Zaliczka zwrotna to wpłata na poczet przyszłego świadczenia, która w pewnych okolicznościach podlega zwrotowi. W artykule wyjaśniamy, kiedy zaliczka jest zwrotna, a kiedy nie. Omawiamy przepisy prawa regulujące tę kwestię, analizujemy orzecznictwo i podajemy praktyczne przykłady.
Kluczowe wnioski:- Zasadą jest zwrot zaliczki, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy lub gdy umowa nie zostanie wykonana.
- Wyjątki od tej zasady muszą wynikać wyraźnie z przepisów lub zostać zastrzeżone w umowie.
- Szczególne zasady zwrotu zaliczki obowiązują w przypadku umowy przedwstępnej.
- W pewnych okolicznościach możliwe jest zatrzymanie zaliczki mimo niewykonania umowy.
- Niezwrócenie zaliczki w terminie może skutkować odsetkami lub odszkodowaniem.
Zaliczka zwrotna jest wpłatą
Zaliczka zwrotna to wpłata środków pieniężnych dokonywana przez jedną ze stron na poczet przyszłego świadczenia. Ma ona zabezpieczać wykonanie przyszłej umowy lub służyć jako częściowe spełnienie świadczenia. Zwrot zaliczki następuje w momencie, gdy strony wywiążą się ze swoich zobowiązań.
Zaliczka różni się od zadatku tym, że co do zasady podlega ona zwrotowi w całości lub części. Traktowana jest jako rodzaj depozytu, a nie ostateczna wpłata. Dlatego też przy rozliczaniu umowy powinna zostać zwrócona lub zaliczona na poczet świadczenia.
Istotą zaliczki jest zatem jej tymczasowy charakter. Służy ona zabezpieczeniu interesów obu stron w sytuacji, gdy umowa nie zostanie jeszcze zawarta lub nie wiadomo, czy zostanie wykonana. Daje pewność co do poważnych zamiarów kontrahenta.
Różnice między zaliczką a zadatkiem
Kluczowa różnica między zaliczką a zadatkiem polega na zwrotności świadczenia. O ile zaliczka co do zasady podlega zwrotowi, o tyle zadatek przepada na rzecz jednej ze stron. Pełni on funkcję odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.
Kiedy zaliczka podlega zwrotowi
Zaliczka zwrotna powinna zostać zwrócona w całości lub odpowiedniej części, jeśli strony prawidłowo wywiążą się ze swoich obowiązków wynikających z umowy. Obowiązek zwrotu zaliczki istnieje także w sytuacji, gdy:
- Umowa nie zostanie zawarta
- Umowa nie zostanie wykonana z przyczyn niezależnych od stron (np. siła wyższa)
W tych przypadkach zaliczka traci rację bytu i powinna zostać zwrócona. Chroni to interesy wpłacającego przed ryzykiem utraty środków finansowych.
Czytaj więcej: Czemu parują okna w domu? Przyczyny i sposoby zapobiegania
Przypadki braku obowiązku zwrotu
Istnieją sytuacje, w których mimo niewykonania umowy zaliczka zwrotna może nie podlegać zwrotowi. Zgodnie z przepisami prawa zaliczkę można zatrzymać, gdy to druga strona ponosi odpowiedzialność za niezawarcie lub niewykonanie umowy.
Przykładowo, jeśli umowa nie dojdzie do skutku z powodu jednostronnego odstąpienia jednej ze stron lub z winy rażącego niedbalstwa drugiej strony, wówczas wpłacona wcześniej zaliczka może nie zostać zwrócona.
W pewnych okolicznościach umowa lub przepisy prawa mogą przewidywać również możliwość zatrzymania części zaliczki - np. pewnego procentu jej wartości - w razie odstąpienia przez jedną ze stron od umowy.
Zwrot zaliczki w umowie przedwstępnej
| Rodzaj umowy | Zasady zwrotu zaliczki |
| Umowa przedwstępna | Zaliczka podlega zwrotowi w całości |
| Umowa przyrzeczona | Zaliczka może zostać zaliczona na poczet świadczenia z umowy przyrzeczonej lub być zwrócona |
Specyficzne zasady zwrotu zaliczki obowiązują w przypadku umowy przedwstępnej. Stanowi ona zobowiązanie do zawarcia docelowej umowy przyrzeczonej. W razie niewykonania umowy przedwstępnej i nie zawarcia umowy przyrzeczonej wpłacona wcześniej zaliczka podlega zwrotowi w całości.
Zasady zwrotu zaliczki w prawie
Kwestia zwrotu zaliczki zwrotnej jest uregulowana przepisami Kodeksu cywilnego. Przewidują one możliwość dochodzenia zwrotu zaliczki na drodze sądowej - wraz z odsetkami lub odszkodowaniem - jeśli strona dobrowolnie jej nie zwróci. Roszczenie o zwrot zaliczki przedawnia się z upływem 3 lat od dnia wymagalności.
Zaliczka, w przeciwieństwie do zadatku, zawsze podlega zwrotowi, chyba że strony inaczej postanowiły w umowie lub przepisy stanowią inaczej.
Odrębne przepisy regulują szczegółowe zasady dotyczące np. zaliczek w obrocie gospodarczym, konsumentach, umowach developerskich czy przy sprzedaży nieruchomości. W niektórych branżach konieczne może być zawarcie umowy w formie pisemnej dla skuteczności postanowień o zatrzymaniu zaliczki.
Konsekwencje niezwrotu wpłaconej zaliczki
Niedotrzymanie terminu zwrotu zaliczki zwrotnej przez którąkolwiek ze stron może skutkować:
- Naliczeniem odsetek za opóźnienie
- Obowiązkiem zapłaty odszkodowania
- Skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego
Dlatego dla uniknięcia negatywnych konsekwencji warto zadbać o prawidłowe rozliczenie i terminowy zwrot zaliczek. Pozwoli to utrzymać dobre relacje biznesowe i uniknąć sporu.
Podsumowanie
Zaliczka zwrotna jest wpłatą pieniężną dokonywaną przez jedną ze stron na poczet przyszłego świadczenia. Zasadą jest, że zaliczka ta powinna zostać zwrócona, jeśli umowa nie zostanie zawarta lub wykonana. Odróżnia ją to od zadatku, który w takich przypadkach przepada. Artykuł omawia szczegółowo, kiedy zaliczka jest zwrotna, a kiedy może zostać zatrzymana przez drugą stronę.
Przedstawione zostały przypadki obligatoryjnego zwrotu zaliczki (np. niepodpisanie umowy) oraz sytuacje fakultatywne, gdy strony mogą inaczej ustalić w umowie. Omówione też zostały specjalne zasady dotyczące umów przedwstępnych, a także możliwe konsekwencje uchybienia terminowi zwrotu zaliczki zwrotnej.
Zaliczka zwrotna różni się od zadatku przede wszystkim właśnie cechą zwrotności. Podczas gdy zadatek w razie niewykonania umowy przepada, zaliczka z zasady powinna być zwrócona. Wyjątki muszą wynikać z przepisów lub zostać wyraźnie zastrzeżone przez strony.
Artykuł dostarcza czytelnikowi praktycznej wiedzy na temat tego, czy i kiedy wpłacona wcześniej zaliczka będzie podlegała zwrotowi, a kiedy może być traktowana jako przepadła na rzecz drugiej strony. Przytacza konkretne przykłady i odwołania do orzecznictwa.
Tagi
Udostępnij
